Sáo Recorder được xem là nhạc cụ khá phổ biến trong ngành giáo dục âm nhạc cho trẻ em, nó đang dần lan rộng vào nước ta. Ngoài những bộ môn văn hóa khác thì bộ môn năng khiếu này vẫn được bộ giáo dục triển khai vào chương trình giảng dạy cho học sinh.
Lịch sử hình thành của sáo Recorder
Sáo Recorder xuất hiện lần đầu tiên trên thế giới tại Mỹ Latinh ở thời đế chế cổ đại, phiên bản đầu tiên bắt nguồn nên nhạc cụ này hiện tại là Quena. Sáo Recorder hiện đại được phát hiện và phát triển rộng rãi bên châu Âu trong thời kỳ trung cổ. Từ sau thế kỷ 15 đến 17 nó thường được sử dụng trong các buổi hòa nhạc.
Trong thời kỳ phát triển ở châu Âu, vô số nhạc sĩ đã sáng tác ra nhiều tác phẩm tuyệt vời chỉ bằng nhạc cụ sáo. Hầu như trong thời gian hoàn hoàng kim, Recoder nổi lên như một xu hướng và mọi người đều đổ xô đi học cách chơi loại nhạc cụ này.
Tuy nhiên vào thế kỷ 18 nó dần bị lu mờ bởi sáo ngang, nhạc cụ có hình dáng tương tự với Recorder và sau này nhiều người gọi là sáo ngang để phân biệt với sáo Recorder. Hiện nay Recorder vẫn đang là nhạc cụ được nhiều người yêu thích, phát triển trên thế giới.
Quá trình phát triển của nhạc cụ Recorder
Sáo Recorder lần đầu xuất hiện trên thế giới và phát triển cho đến hiện nay là một quá trình vô cùng dài. Bao gồm những thời kỳ phát triển mạnh mẽ cũng như gần lụi tàn trong ngành âm nhạc.
Vào những năm thế kỷ 17
Vào thời điểm này, sáo Recorder được thiết kế theo lỗ khoan nhỏ hình trụ, âm sắc rộng hơn và ít lỗ hơn so với sáo ở hiện tại. Lúc đầu chúng đóng vai trò quan trọng không thể thiếu trong một bản nhạc như vocal chính, phần đệm trong các buổi hòa nhạc cổ điển.
Tuy nhiên hiện nay bộ phận lỗ bấm đã được tiêu giảm bớt, người ta sáng tạo ra các kỹ thuật thổi điêu luyện hơn mà không cần sử dụng lỗ bấm. Họ cảm thấy nên bỏ bớt phần lỗ để cây sáo nhìn đơn giản và sang trọng hơn.
Sáo Recorder trong giai đoạn Baroque ( 1600 – 1750)
Thời kỳ 1600 – 1750 sáo được sử dụng như một nhạc cụ độc đáo, từ hình dáng bên ngoài đến thiết kế bên trong đều khác biệt những loại sáo khác. Nhà sản xuất thiết kế lỗ sáo theo hình nón để âm thanh khi tạo ra trong trẻo hơn, bên cạnh đó bội âm và hài âm còn trở nên nổi bật. Sáo Recorder mang lại âm sắc đặc biệt mà ngày nay bạn thường được nghe và tạo cảm giác thư giãn đầu óc.
Có thể nói đây là giai đoạn hoàng kim của nhạc cụ Recorder, rất nhiều tác phẩm được viết riêng bằng Recorder. Bên cạnh 2 tác phẩm kinh điển Seven Sonatas” và “Two Trio Sonatas” của G. F. Handel, có nhiều tác phẩm opera được sáng tác từ Recorder. Đặc biệt sáo Recorder có thế thổi trong bất kỳ thể loại nào, vì vậy nó được biết đến như một nhạc cụ đa năng.
Từ thời kỷ cổ điển sáo Recorder đã phát triển như thế nào?
Thời điểm này sáo Recorder đã không còn phổ biến, sau khi những tác phẩm của Mozart và Beethoven ra đời hay nói cách khác các dàn nhạc orchestra bắt đầu thịnh hành trên thế giới. Tuy không còn phát triển như giai đoạn Baroque nhưng nó vẫn được một số nghệ sĩ sử dụng. Cho đến hiện tại nhiều nước trên thế giới thêm bộ môn năng khiếu vào dạy cho trẻ em.
Một số loại sáo Recorder
Trải qua hàng ngàn năm thì tính đến thời điểm hiện hiện tại có 4 loại sáo Recorder phổ biến gồm soprano, alto, tenor và bass. Đây được xem là nhạc cụ có chiều dài lịch sử lâu đời nhất trong những loại còn lại. Mỗi loại sáo sẽ có ưu điểm khác nhau nên người chơi nên lựa chọn sáo phù hợp với bản thân.
Một số Recorder thuộc họ bass không thể dùng sức lực từ miệng để thổi vì kích thước của sáo quá lớn, người chơi không thể thổi trực tiếp được. Sau một thời gian tiếp nhận phản hồi từ người tiêu dùng thì nhà sản xuất đã thiết kế Recorder bass có ống thổi kéo dài hơn. Tuy nhiên ống thổi có cấu trúc đơn giản nên dễ truyền hơi vào cũng như dễ dàng tạo ra âm thanh.
Kích thước của đầu sáo tăng dài lên, từ âm thanh khi phát ra sẽ trầm hơn nhiều so với loại trước. So với Recorder tenor thì sáo Recorder có chiều dài gấp đôi, kích thước thước chiều dài sẽ ảnh hưởng đến âm thanh phát ra. Còn Recorder contrabass sẽ có chiều dài lớn hơn Recorder bass, đây là ưu điểm của loại dụng cụ này.
Ngoài ra còn nhiều dòng sáo khác thuộc họ Recorder như soprano và alto sẽ có âm lượng khác nhau. Mỗi loại sẽ có âm lượng cao hơn một nửa với loại thông thường có kích thước lớn hơn.
Recorder làm từ vật liệu nào cho ra âm thanh hay nhất?
Ban đầu sáo Recorder chỉ được sử dụng gỗ là chủ yếu, nhưng sau này được làm bằng nhựa bởi vì giá thành hợp lý và âm thanh khá trong trẻo. Tuy nhiên vật liệu nào sẽ tạo ra âm thanh chất lượng hơn vẫn đang là một câu hỏi của nhiều người đam mê chơi sáo.
Sáo Recorder được làm từ nhựa cao cấp
Ưu điểm dễ nhận thấy ở nhạc cụ Recorder được làm bằng nhựa là bảo quản cực kỳ dễ dàng, quá trình vệ sinh nó cũng tương đối đơn giản. Trong quá trình sử dụng, việc các giọt nước đọng lại ở phần bên trong ống sáo là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên bạn không cần quá lo lắng về vấn đề này, với chất liệu nhựa cao nên rất khả năng thấm nước cực là điều không thể.
Vậy làm sao để vệ sinh cây sáo sạch sẽ? Chỉ cần dùng khăn mềm mềm lau nhẹ ở phần lỗ sáo phía trên và phần bên trong. Ngoài ra chất liệu để làm nên nhạc sáo Recorder chủ yếu là nhựa Yamaha, đây là loại nhựa có khả năng chống va đập và độ bền bỉ của nó được đánh giá cao.
Bên cạnh đó khi chơi sáo được làm từ nhựa Yamaha mọi người sẽ nhận thấy âm sắc phát ra rất rõ ràng, ngữ điệu độc lạ. Âm vực tổng thể có thể tự điều chỉnh bằng cách thay đổi phần mở rộng rồi sáo chép sao phù hợp với khớp đầu.
Nhạc cụ Recorder làm bằng gỗ
Đặc điểm nổi bật hơn ở sáo làm bằng nhựa đó là âm sắc sẽ phong phú, đa dạng hơn rất nhiều. Thậm chí có những âm sắc mà sáo nhựa không có, có lẽ đó là ưu điểm sáo gỗ vẫn còn tồn tại và phát triển cho đến tận ngày hôm nay.
Không phải loại gỗ nào cũng có thể làm thành cây sáo, vì vật liệu khan hiếm nên giá thành của nó sẽ đắt hơn loại nhựa. Quá trình bảo quản cũng đòi hỏi yêu cầu cầu cao, nếu bảo quản không kỹ thì có thể ảnh hưởng đến chất lượng của sáo Recorder.
Thông thường sẽ được bằng các loại gỗ qua nhiều công đoạn kiểm tra kỹ lưỡng như hồng sắc, gỗ mun, gỗ phong. Nhìn chung thì những loại gỗ mềm thì âm thanh khi tạo ra sẽ nhẹ hơn, còn đối với những loại gỗ cứng thì âm thanh sẽ rõ hơn.
Cách chơi sáo Recorder cơ bản
Trước hết bạn phải học cách cầm sáo cơ bản sao cho chuẩn, đặt miệng sáo lên môi. Nhẹ nhàng cầm lấy đầu sáo và các ngón tay còn lại để lên thân sáo giữ cho nó cân bằng. Lưu ý tay trái phải luôn được đặt ở trên đầu sáo Recorder, mặt sau có một lỗ nhỏ sẽ hướng về phía bạn. Mặt trước quay về phía còn lại và tuyệt đối không được dùng răng cắn vào đầu sáo.
Sau khi nắm hết những thao tác đơn giản thì bạn có thể tiếp tục luyện tập thổi sáo, có thể thổi nhẹ nhàng vào đầu sáo để hiểu rõ quy luật âm thanh được tạo ra. Hơi thổi vào phải thật nhẹ và đều, có thể thấy đây là kĩ thuật khó nhất khi bạn mới bắt đầu luyện tập chơi sáo Recorder.
Nên học kỹ thuật đánh lưỡi chính xác, âm thanh dừng lại hay tiếp tục đều phụ thuộc vào kỹ thuật này. Có thể đặt lưỡi ở phía sau răng thì âm thanh sẽ được tạo ra cũng như sẽ kết thúc. Thường đối với những người mới thì sẽ học nốt B, nốt này bạn chỉ cần bịt lỗ phía sau bằng ngón cái là được.
Sau khi bạn đã tập được nốt B và thành thạo các kỹ thuật cơ bản thì có thể học tiếp những nốt A, G. Cao hơn nữa chính là nốt D và F, luyện tập bằng việc thổi sáo bằng một bài hát mỗi ngày sẽ nâng cao trình độ của bạn lên nhanh chóng.
Những nơi bán sáo Recorder tốt
Sáo Recorder là nhạc cụ có cách chơi đơn giản, mọi lứa tuổi chỉ cần nắm rõ kỹ thuật cơ bản là có thể chơi được. Mọi thể loại âm nhạc đều chơi được với nhạc cụ Recorder, hơn nữa âm thanh phát ra từ nó rất hay. Tuy nhiên để tạo ra những chiếc sáo không đơn giản, phải kết hợp nhân viên có trình độ chuyên môn cao với thiết bị tiên tiến.
Hiện nay những hãng sản xuất nhạc cụ nổi tiếng trong nước lẫn trên thế giới như Trung Quốc, Thái Lan, Lào, Campuchia,.. Đặc điểm chung ở các hãng này là sáo Recorder dễ thổi không tốn quá nhiều hơi từ người chơi, điều khiển luồng hơi dễ dàng. Các chi nhánh từ thương hiệu lớn đã có mặt tại Việt Nam, người chơi có thể sắm cho bản thân một chiếc sáo chất lượng mà không cần đặt tận nước ngoài.
Các nghệ sĩ chơi sáo Recorder
Nghệ sĩ sáo Recorder là những người đạt nhiều danh hiệu, giải thưởng danh giá trong nước. Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 17 họ đã sáng tác nhiều sản phẩm âm nhạc, với tiếng sáo lưu loát họ đã đưa hình ảnh nhạc cụ Recorder ra toàn thế giới. Điều đó càng góp phần phát triển nền văn hóa mang tính thời đại.
Một số nghệ sĩ nổi tiếng lúc bấy giờ đã tạo nên một thời đại âm nhạc mới như Ian Anderson, Nicole Mitchell, James Galway, Shashank Subramanyam,.. Hầu hết những tác phẩm của những nghệ sĩ tiên phong trong bộ môn này vẫn còn được lưu truyền cho đến thế hệ sau.
Kết luận
Sáo Recorder nào không là món đồ chơi mà trở thành nhạc cụ âm nhạc nổi tiếng trên toàn thế giới. Trải qua năm tháng nhưng nhạc cụ Recorder vẫn còn tồn tại là minh chứng tốt nhất cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của nó. Bạn có thể thử chơi loại sáo này và cảm nhận âm thanh trong trẻo riêng biệt từ nó mà không có loại sáo nào có thể sao chép được.
